انواع مشکلات و اختلالات قاعدگی و راههای درمانی
مي خواهيم به انواع اختلالات قاعدگي زنان از سن بلوغ تا دوران يائسگي اشاره کنيم به بيان مطالبي در اين زمينه بپردازيم انواع مشکلات و اختلالات قاعدگي کدامند و چه راههاي درماني دارند؟
اختلالات قاعدگي در هر سني و به هر علتي که رخ دهند باعث دلهره خانم‌ها و دختران جوان مي‌شوند چراکه زنگ خطري براي وجود يک مشکل در بدن هستند. قاعدگي‌هاي زودتر يا ديرتر از موعد، خونريزي‌هاي کم يا بيش از حد، لکه‌بيني بين قاعدگي‌ها، دردهاي طاقت‌فرساي عادت ماهانه، قطع قاعدگي و. . . همگي علل خاص خود را دارند و اغلب درمان‌پذيرند، اما درصورت بي‌توجهي حتي مي‌توانند منجر به نازايي شوند؛ پس هرگز اين اختلالات را دست کم نگيريد و به اين اميد نباشيد که خودبه‌خود برطرف خواهند شد.
در اولين فرصت از يک متخصص زنان يا فوق تخصص غدد وقت ويزيت بگيريد و درمان را آغاز کنيد. در اين مقاله دکتر سيما قاسم‌زاده، متخصص زنان و زايمان و استاديار دانشگاه علوم پزشکي ارتش (آجا) شما را با انواع اختلالات قاعدگي و راههاي درمان آنها آشنا مي‌کند.
در دو سال اول، درمان لازم نيست
قاعدگي به‌طور طبيعي از سن 12 تا 13 سالگي شروع مي‌شود. در دو سال اول نيز ممکن است نامنظم باشد. درواقع کوتاه بودن يا بلند بودن دوره‌هاي قاعدگي در اين دوران طبيعي است زيرا تخمک‌گذاري انجام نمي‌شود، بنابراين نيازي به درمان هم وجود ندارد، مگر اينکه خونريزي شديد باشد و فرد دچار کم‌خوني شود. در اين صورت مي‌توان از درمان‌هاي موقتي خوراکي يا تزريقي استفاده کرد. در موارد شديد هم با کمک قرص‌هاي جلوگيري LD مي‌توان خونريزي ماهانه را کاهش داد. در بي نظمي هاي قاعدگي عوامل متعددي دخيل هستند که در اينجا به آنها اشاره خواهيم کرد.
عامل شماره 1: تخمدان پلي‌کيستيک
بي‌نظمي‌هاي قاعدگي در هر سني علل بخصوصي دارند و درمان آنها نيز بايد با توجه به سن صورت گيرد. يکي از اختلالات شايع در سن نوجواني بيماري پلي‌کيستيک تخمدان است. در اين بيماري تخمدان دچار کيست‌هاي ريز مي‌شود. به عبارتي فوليکول‌ها تا سطح تخمدان مي‌آيند اما آزاد نمي‌شوند، بنابراين تخمک‌گذاري صورت نمي‌گيرد.
از علائم اين اختلال مي‌توان به افزايش موهاي زائد، چاقي، آکنه، نازايي و دوره‌هاي قاعدگي بيش از 35 روز اشاره کرد. درمان آن نيز باتوجه به علائم، سن و شرايط بيمار صورت مي‌گيرد؛ براي مثال داروهايي که براي رفع موهاي زائد تجويز مي‌شوند متفاوت از داروهاي درمان نازايي حاصل اين اختلال هستند.
عامل شماره 2: فيبروم
فيبروم‌ها از شايع‌ترين تومورهاي خوش‌خيم دستگاه تناسلي زنان هستند که مي‌توانند باعث اختلالات قاعدگي شوند، به‌خصوص اگر از نوع زير مخاطي و «اينترامورال» باشند. فيبروم‌هاي خارج از رحم هم معمولا باعث درد لگن مي‌شوند. به‌طور کلي از علائم فيبروم‌ها مي‌توان به خونريزي شديد قاعدگي، دردهاي قاعدگي، علائم مربوط به فشار روي احشاي لگني، تکرر ادرار، يبوست، درد موقع نزديکي، سقط‌هاي مکرر، زايمان پيش از موعد و اتساع شکم اشاره کرد. تشخيص آن هم معمولا با سونوگرافي و معاينه انجام مي‌شود؛ درمان نيز بستگي به علائم و اندازه تومور دارد.
در صورت کوچک بودن و نداشتن هيچ‌گونه علامت، درمان خاصي نياز نيست اما در صورت وجود درد مي‌توان از قرص‌هاي جلوگيري از بارداري و داروهاي مسکن استفاده کرد. براي برداشت فيبروم‌هاي داخل حفره رحمي هم مي‌توان از هيستروسکوپ استفاده کرد. در مورد فيبروم‌هاي بزرگ نيز اگر خانم تمايل به بارداري داشته باشد، مي‌توان با عمل جراحي لاپاراسکوپي يا لاپاراتومي، فيبروم را خارج کرد. اگر هم خانم تمايل به بارداري نداشته باشد، مي‌توان با برداشتن رحم، بيماري را به‌طور قطعي درمان کرد.
عامل شماره 3: آندومتريوز
قاعدگي‌هاي دردناک «ديسمنوره» نام دارند که خود به دو نوع اوليه و ثانويه تقسيم مي‌شوند. در ديسمنوره اوليه، درد با شروع قاعدگي آغاز مي‌شود و دو تا سه روز بعد قطع مي‌شود. اين درد طبيعي است؛ بنابراين احتياج به درمان خاصي ندارد و مسکن‌هايي مثل مفناميک اسيد بهترين روش براي رفع آنها هستند. در ديسمنوره‌هاي ثانويه درد با قاعدگي شروع مي‌شود اما قبل و بعد از قاعدگي هم وجود دارد.
شايع‌ترين علت اين درد «آندومتريوز» است. در اين بيماري، مخاط رحم در جايي غير از رحم قرار مي‌گيرد و هر ماه با قاعدگي و مقاربت درد شديد ايجاد مي‌کند. آندومتريوز در 50 درصد دختران جواني که براي ارزيابي درد مزمن لگن يا دردهاي قاعدگي لاپاراسکوپي مي‌شوند، قابل مشاهده است. اين بيماري معمولا در سنين 25 تا 35 سالگي تشخيص داده مي‌شود و در زنان طبقه اقتصادي بالاتر که حاملگي را به تاخير مي‌اندازند شايع‌تر است. به همين دليل دختر خانم‌هايي که قاعدگي‌هاي خيلي دردناک دارند حتما بايد از اين لحاظ بررسي شوند. علت بروز آندومتريوز هنوز اثبات نشده است اما به نظر مي‌رسد مهم‌ترين عامل آن برگشت خون قاعدگي از طريق لوله‌هاي رحم به داخل شکم باشد. اين بيماري درجات مختلفي دارد و ممکن است بين قاعدگي‌ها لکه‌بيني نيز ايجاد کند.
در مراحل بالاتر هم باعث نازايي مي‌شود، همچنين با افزايش سطح هورمون استروژن در بدن تقويت مي‌شود. تشخيص آن نيز از طريق لاپاراسکوپي و آزمايش تومورمارکر 125 CA انجام مي‌شود. درمان آندومتريوز بستگي به‌شدت علائم، وسعت و محل بيماري، تمايل بيمار براي حاملگي و سن بيمار دارد. در علائم خفيف، قرص‌هاي مسکن و جلوگيري از بارداري به صورت دوره‌اي يا مداوم تجويز مي‌شوند. در صورت وجود علائم شديد و حاد نيز جراحي ضرورت دارد، البته درصورتي‌که بيمار قصد حاملگي در آينده نداشته باشد.
عامل شماره 4: يائسگي
تمامي خانم‌ها با نزديک شدن به يائسگي دچار عدم تخمک‌گذاري و اختلالات قاعدگي مي‌شوند زيرا تخمک‌هاي‌شان رو به اتمام مي‌رود. در همين زمان احتمال سرطان‌هاي رحم هم زياد مي‌شود. به همين خاطر اگر خانم‌هاي بالاي 40 سال دچار بي‌نظمي‌هاي شديد قاعدگي شوند حتما بايد کورتاژ تشخيصي و بيوپسي از داخل رحم انجام دهند تا علل بدخيمي براي‌شان رد شود. علاوه براين اگر خانمي يائسه شود و براي 6 ماه عادت ماهانه نشود اما مجددا خونريزي مشاهده کند، بايد حتما مورد بررسي قرار گيرد.
اين حالت غيرطبيعي است و شايع‌ترين علت آن خشکي و آتروفي رحم است و مهم‌ترين علت آن نيز سرطان است. کساني که بعد از يائسگي هورمون درماني مي‌شوند هم ممکن است در 6 ماه اول خونريزي داشته باشند اما بعد از آن خونريزي‌شان قطع خواهد شد. با اين حال بايد حتما سونوگرافي انجام دهند تا درصورت افزايش ضخامت رحم، از بافت آن نمونه‌برداري شود.
نکته: بيشتر زنان در سنين 47 تا 51 سالگي بسته به شرايط محيطي و فردي، يائسه مي‌شوند اما اگر يائسگي در زماني زودتر از موعد طبيعي رخ دهد، طبيعي محسوب نمي‌شود و فرد بايد هرچه سريع‌تر تحت درمان قرار گيرد. اين اتفاق معمولا براي خانم‌هايي مي‌افتد که مبتلا به تنبلي تخمدان هستند و سطح استروژن خون‌شان کاهش يافته است. رفع موهاي زائد
ساير عوامل: اختلالات هورموني،پوليپ، زخم و عفونت
اختلالات هورموني، کم‌کاري و پرکاري تيروئيد و ترشح بيش از حد پرولاکتين (هورمون مترشحه از غده هيپوفيز) از ديگر علل بي‌نظمي‌هاي قاعدگي به حساب مي‌آيند که با درمان آنها اختلال قاعدگي نيز رفع مي‌شود. پوليپ‌هاي داخل رحم و دهانه آن نيز بافت‌هايي کوچک، پياز مانند و داراي ساقه هستند که مي‌توانند باعث بي‌نظمي قاعدگي شوند.
براي درمان آنها هم مي‌توان از روش‌هاي مختلف دارويي تا جراحي استفاده کرد. علاوه براينها، بعضي خانم‌ها در ميانه سيکل دچار لکه‌بيني يا خونريزي مي‌شوند که از علل آن مي‌توان به زخم‌هاي دهانه رحم، اختلالات هورموني، فيبروم و پوليپ اشاره کرد. عفونت‌ها يا التهاب‌هاي داخل رحم و دهانه آن (سرويسيت) هم مي‌توانند بين قاعدگي‌ها يا موقع مقاربت لکه‌بيني ايجاد کنند اما باعث تشديد خونريزي قاعدگي نخواهند شد.
قاعدگي طبيعي چه ويژگي‌هايي دارد؟
دوره قاعدگي (از روز اول عادت ماهانه تا اولين روز عادت ماهانه بعدي) بايد بين 24 تا 35 روز باشد. متوسط آن نيز 28 روز است. از اين دوره 7 روز به خونريزي اختصاص دارد. بعد از آن نيز دوره تخمک‌گذاري آغاز مي‌شود. به اين ترتيب که در ميانه سيکل تخمک آزاد مي‌شود و 14 روز بعد از آن مجددا قاعدگي اتفاق مي‌افتد. درواقع اين دوران 14 روزه پس از تخمک‌گذاري در تمام خانم‌ها يکسان است و فقط 14 روز اول دوره ممکن است طولاني‌تر يا کوتاه‌تر شود.
دوران قاعدگي کمتر از 24 روز «پلي منوره» و بيشتر از 35 روز «اليگومنوره» نام دارد. ميزان خونريزي قاعدگي هم بايد هر بار بين 30 تا 80 سي‌سي باشد. خونريزي کمتر از 30 سي‌سي «هايپومنوره» و بيشتر از 80 سي‌سي «هايپرمنوره» نام دارد. عدم شروع قاعدگي از ابتدا يا قطع آن براي سه ماه در خانمي که قاعدگي‌هاي منظمي داشته است نيز «آمنوره» نام دارد که از علل آن مي‌توان به اختلالات ژنتيکي، اختلالات هورموني، باردار بودن و. . . اشاره کرد.زندگي ايده آل